Zojuist - mei 2023 - verscheen er een historisch boek, bijna een vredesboek.
De DDR staat voor de hele westerse wereld symbool als HET bewijs dat socialisme leidt tot dictatoriale landen. Het grote bewijs is dan de muur rond Berlijn. Die muur rond Berlijn werd in 1961 neergezet, omdat voortdurend goed opgeleide mensen naar de BRD vertrokken om daar stevige salarissen te gaan verdienen - en dan ook nog concurrerend met West-Duitse collega’s die daartoe privé-schulden hadden opgebouwd. Adenauer zei eens: “Wij hoeven geen artsen op te leiden, dat doet de DDR voor ons.”
Tegenwoordig dienen we ons af te vragen, waarom die muur van Berlijn onbetwistbaar symbool van dictatuur is, terwijl de muur tussen VS en Mexico, de diverse vormen van muren in Zuid-Europa niet duiden op dictatoriale Europese neigingen? Is mensen door een muur binnenhouden wreder, dan mensen door een muur laten verdrinken?
Deze vraag stelt de auteur niet. Wel memoreert ze vrij helder waarom die muur er kwam. De auteur: Katja Hoyer, 4 jaar oud toen de muur viel. Nu een Duits-Britse historica en journaliste. Dat ze journaliste is maakt het boek zeer helder. Bijna 400 pagina’s complexe kost en zeer leesbaar. Dat ze historica is, en een goede, is merkbaar aan wat ze biedt. Via interviews, onderzoeken van archieven, eigen ervaringen van familie en vrienden, schrijft ze een uiterst genuanceerd beeld bijeen onder welke omstandigheden de DDR ontstond, hoe die staat zich tegen wil en dank ontwikkelde, volwassener en opener werd, en op het punt stond door te breken als werkelijk een socialistische democratie. Op dat moment nam Kohl het voortvarend over. In haar woorden:
“Voor Oost-Duitsers begon op 3 oktober 1990 een tijd vol veranderingen, zonder dat ze invloed konden uitoefenen op de kracht, de richting en de snelheid daarvan…In 2005 was 20 procent van alle Oost-Duitsers werkloos. Hoe hoog dat percentage ook is, het verhult de ware omvang van de economische terugval…competente mensen moesten dan maar schoonmaken, of fabrieken ontmantelen zodat die konden worden verkocht… in de eerste twintig maanden na de ‘Wende’ werden 4000 bedrijven gesloten…Oost-Duitse leraren die al tientallen jaren onderwijs gaven moesten terug naar de universiteit om bijgeschoold te worden…Kinderopvang verdween grotendeels… Oost-Duitse vrouwen moesten ineens zelfs rechtvaardigen waarom ze beide wilden: kinderen én werken… Het (nu) bestaande politieke systeem lijkt boven alle kritiek verheven.”
In 1989 kozen de Oost-Duitsers voor een democratie, het volk had daar al jaren naartoe gewerkt. En toen die mogelijk werd, hielp Kohl de zaak kantelen en sprak van een hereniging. Oost-Duitsers gebruiken dat woord niet. Ze spreken liever van Wende.
“Achter de muur” beschrijft zeer gedetailleerd, op alle terreinen van het maatschappelijk leven, hoe de ontwikkelingen gingen, eerst moeizaam, later steeds soepeler. Ze geeft de fraaie ontwikkelingen weer, maar ook de stroperigheid die er dan toch weer was, en hoe dat dooreen speelde. Hoe soms de Sovjet-Unie een sta-in-de-weg was, soms verbeteringen naderbij hielp brengen. Wat ze goed helder maakt: Stalin wilde één neutraal Duitsland, wilde geen DDR. Het waren de Amerikanen die voet aan Europese grond wilden houden. Katja memoreert de data: in West-Duitsland begonnen de delingen: aanschaf D-Mark en vier dagen later kwam de DDR-Mark; proclameren van de Bondsrepubliek, een half jaar later de DDR; oprichting van de NAVO (1949); het Warschaupact werd opgericht in 1955, nadat ook de Bondsrepubliek lid werd van de NAVO.
Onder andere Harvard University prijst het boek als een briljante manier om helder te maken dat de DDR niet slechts een voetnoot is in de geschiedenis.
Jammer dat de auteur twee zeer relevante zaken niet meldt. Dat in de DDR de bevolking relatief nazi-gericht was geweest (grootgrondbezitters) en de leiding in handen kwam van nazi-slachtoffers; dat in de DDR nazi’s uit scholen en rechtbanken werden verwijderd en door nazi-vervolgden werden vervangen - terwijl in de BRD alle nazi’s op alle posten bleven zitten.
Zo vermeldt ze ook niet, dat na 1989 feitelijk de DDR werd “abgewicket”: nagenoeg alle leidinggevende banen kwamen in handen van West-Duitsers, desnoods werden mensen beschuldigd van Stasi-praktijken om die banen vrij te krijgen. Zoiets overkwam bijvoorbeeld de theoloog Heiner Fink, die na de Wende door docenten en studenten werd gekozen tot rector van de Humboldt-universiteit. Hem werden Stasi-praktijken verweten, er volgden zware processen. Een advocatencollectief uit Bremen meldde zich uiteindelijk om hem te verdedigen. Auteurs als Christa Wolf, en Stefan Heim zetten zich voor hem in. Hij werd symbool voor de Westduitse praktijk die ook door veel BRD-burgers “overname” werd genoemd, in plaats van hereniging.
Katja Hoyer. “Achter de muur”, 2023 Querido Facto Amsterdam-Antwerpen. Vertaald uit het Engels.
Yosé Höhne Sparborth
Klap inDe Stichting Humanistisch Vredesberaad (HVB) reikt sinds 2003 de tweejaarlijkse prijs uit aan een journalist die opvalt vanwege “een gedegen onderbouwde weergave van de feiten, waarin ook achterliggende oorzaken en de historische context wordt belicht, zodat bijgedragen wordt aan een gewogen oordeel bij het publiek.”
Het HVB wil met de prijs een bijdrage leveren aan het bevorderen van een cultuur vanvrede, geweldloosheid en rechtvaardigheid.
Op vrijdagmiddag 14 november 2025 van 16.00 – 18.00 in filmzaal 1 van het Slachtstraat Filmtheater aan de Slachthuisstraat in Utrecht (achter het Neude, het oude ’t Hoogt filmtheater). Inloop vanaf 15.30
Zie hier verder...
Lees verderOnder deze kop wordt in NieuwWij het vorig jaar verschenen boek van Eugen Drewermann, besproken: Alleen door vrede. Vredeseducatie aan de hand van de Bergrede.
Het is "een doorwrochte studie over oorlog en vrede. Hij verbindt historische data met beschouwingen over de relatie met de geldeconomie, met wereldpolitieke ontwikkelingen, met psychologische gezichtspunten en met het (ge)weten van het hart. Een (ge)weten dat vertelt: ‘Geweld is uitdrukking van innerlijke zwakheid’."
Lees hier de bespreking van dit boek.
Al eerder wezen wij op een toespraak van Drewermann "Rede gegen den Krieg".
Lees verderAfgelopen week was Henk Baars, voorzitter van Kerk en Vrede, in Straatsburg. Hij nam daar deel aan CINGO, de Conference of International Non-Governmental Organisations. Meer dan 300 organisaties zijn hierin vertegenwoordigd en vormen zo samen het Civil Society deel van de Raad van Europa. Henk vertegenwoordigt daar een kleine NGO 'European Network Church on the Move'. Ook Joodse organisaties zijn lid. Het is een zeer divers gezelschap dat niet zo bekend is, maar achter de schermen invloed uitoefent op standpunten van de Raad en daarmee op de EU.
Het kostte de nodige moeite, maar er werd met een ruime meerderheid een heldere verklaring aangenomen over de oorlog in Gaza:
'De menselijke kosten van oorlog: een oproep tot duurzame vrede en bescherming in Gaza.
De CINGO “doet een beroep op alle regeringen, internationale organisaties en actoren uit het maatschappelijk middenveld: kijk niet weg, zwijg niet en laat wanhoop niet zegevieren.
Kom op voor de menselijkheid, kom op voor gerechtigheid en kom op voor vrede.
Alleen dan kunnen we de levens die al verloren zijn gegaan eren en hoop geven aan de komende generaties.”
Hier leest u de volledige verklaring (in Nederlands vertaling met dank aan deepl.com).
Wie meer wil weten over de CINGO: zie hier.
Lees verder
Van de website https://www.stopdeoorlogamsterdam.nl/
Wij organiseren ons protest tegen het voortduren van de oorlog in Oekraïne en de groeiende wapenwedloop elke 24e van de maand, om 18.00 uur bij het Lieverdje op het Spui, als protest tegen de Russische overval op Oekraïne op 24 februari 2022.
Nu al voor de 82e keer...
Doe mee aan het Vredesblok in de Klimaatmars op zondag 26 oktober.
We verzamelen om 12.45 bij het Malieveld
Paviljoen. De Klimaatmars begint om 13.00 uur.
Spreker: Jan Pronk
Onderwerp: Wat staat Europa te doen?
Een prangende vraag in een tijd met toenemende
bewapening in Europa en de ontwikkelingen in Gaza.
Plaats: Kogerkerk, Kerkstraat 14, 1541 HA Koog aan de Zaan
Datum: zondag 16 november 2025. Aanvang: 15.00 uur, kerk open vanaf 14.30 uur.
Toegang gratis, na afloop collecte ter bestrijding van de onkosten.
Op zaterdag 22 november van 11:00-14:00 uur in De Amershof, Snouckaertlaan 11, Amersfoort.
Organisatie: NVMP-Artsen voor vrede.
Lees verder